Balata nedir? Ne işe yarar?
Balata Türk Dil Kurumu sözlüğünde isim kökenli (bala’ta) Almanca Balata
1.isim Soğuk ve sıcakta büyük bir sürtünme katsayısına sahip olan, suya ve yağa dayanıklı, yavaş aşınan madde
2.motorlu araçlarda fren yapmayı sağlayan, tekerlek mili üzerine yerleştirilmiş yarım ay biçimindeki alet ‘’Bir ara ne olur ne olmaz deyip frenleri, fren balatalarını gözden geçirdik.’’- F. Otyam
Olarak açıklanmış, fren sisteminin hareket halindeki bir aracı ya da makineyi durdurma işine yarayan aşınma malzemesidir.
Balatalar genel anlamda fren ve debriyaj balataları olmak üzere iki kısma ayrılırlar.
1- Fren balataları: Bu balatalar aracın ön salıncak ve amortisör ile arka dingilleri üzerinde fren tablası veya kaliperi dediğimiz. Bölümlere yerleştirilmiş olup frenleme esnasında aracı durdurma işine yararlar. Taşıtlar, iş makineleri, bina asansörleri ve hareket halinde durdurulması istenen tüm araçlara takılırlar. Görevleri kinetik enerjiyi ısı enerjisine çevirerek hareketi sonlandırmaktır. Taşıtlarda iki kısımda ayrılırlar
I- Kampana balatalar: Arabalarda arka dingil üzerine fren tablası dediğimiz bir sac plakaya hareket edecek şekilde sabitlenirler. Ağır vasıta ve tenezzüh grup dediğimiz hafif ticari araçlarda ise hem ön hem de arka dingil üzerinde bulunurlar. Araç kullanıcısı fren pedalına bastığında fren silindiri denilen iki balata arasında bulunan hidrolik yağ basıncı ile çalışan aparatın her iki balatayı yanlara doğru ittirmesi ile açılarak kampanaya basınç uygularlar. Yüksek ısıda aracın durmasını veya yavaşlamasını sağlarlar.
A- Pabuçlu Balatalar: Bu balatalar kampanalar için üretilir. Fren pabucu ile birlikte satılırlar.


B- Yaprak Balatalar: Bu balatalar kampanalar için üretilir. Fren pabucu olmadan satılırlar. Araçtan çıkan fren pabucuna çakma işlemi dediğimiz işlemle montajı yapılır.


C- Rulo Balatalar: Bu balatalar çok amaçlı işler için üretilir. Örme rulo ve yumuşak rulo balata vardır. Yumuşak rulo balatalar telli ve telsiz üretimdedir. Araçtan çıkan fren pabucuna metre hesabı kesilerek çakılırlar. Ağırlıkla iş makinelerinde kullanılırlar.

II- Disk balatalar: Arabalarda ön salıncak ve amortisör üzerinde ve arka dingil üzerinde sabitlenmiş adına fren kaliperi dediğimiz bölümdedir. Ağır vasıtalarda ön dingil çoğunlukta olmak üzere hafif ticari araçlarda ön dingil ve arka dingilde fren kaliperinin içine hareket edecek şekilde fren diskinin hem sağına hem de soluna gelecek şekilde yerleştirilirler. Pistonun hareketi ile fren diskini sıkıştırarak aracın durmasını veya yavaşlamasını sağlarlar.


El fren balatası: Araçların arka tekerlek kampana ve disklerinde bulunurlar. Duran aracı sabitlemek amacı için kullanılırlar. Çoğunlukla bu görevi araçlarda arka frene yerleştirilen bir mekanizma ile arka frenler üstlenir.

Sinterleme işlemi nedir?
Balata sinterleme işlemi yüksek basınç ve ısı altında metal parçacıklarının erimesi sonucu birbirine karışması işlemidir.
Fren balatasının bittiğinin belirtileri nelerdir?
Fren balatasının bittiğinin belirtilerinin başında gelen unsurlar
A- Frene basınca fren disk ve kampanalarından metalik sürtünme sesi ilk sırada yer alır.
B- Fren pedalınız ilk güne göre daha aşağıda frenlerin tutmasını sağlar.
C- Fren sensörünün devreye girerek araç kumanda panelinde balata ışığının yanması.
D- El freniniz eskiye göre daha yukarıda tutar.
Fren balataları ne kadar zamanda değiştirilir?
Bir araçta fren balatasının ömrü kullanıcıya göre değişiklik göstermektedir. Sebebi aşınan malzemeden imal edilmiş oluşu ve kullanıcının ne sıklıkla fren kullandığıyla ilgilidir. Ortalama ömür ise
İmalatçılar tarafından 20.000 km ile 40.000 km arası olarak belirtilmekte ya da bir yıl süre garanti verilmektedir. Kullanım suresini azaltan yegâne sebeplerin başında sürekli şehir içi dur kalk yapmak, rampa inmek, tonajlı yük taşımak ve gereksiz yere fren kullanımı gelir.
İyi bir balatada bulunması gereken başlıca özellikler:
A- Ses yapmaması
B- Yüksek ısıya dayanıklılık
C- Düşük gürültü seviyesi
D- Sağlığa zarar vermemesi
E- Çabuk soğuması
F- Olumsuz hava koşullarında minimum etkilenme
G- Dış ortamlardan gelecek her türlü olumsuz etkenlere maksimum direnç
H- Fren diskinden veya kampanasından daha yumuşak olması

Frene bastığınızda ses geliyorsa: Başlıca sebebi balatanızın bittiğidir. Değiştirilme zamanı gelmiştir. Diğer sebeplere gelince balatalarınız aşırı kullanımdan ötürü deforme olmuştur. Bitmeden ömrünü tamamlamıştır. Kampanayı ya da fren diskini açıp baktığınızda balatanın yüzeyi sertleşmiş olarak karşınıza çıkacaktır. Ses yapma sebebidir. Kampana ya da fren diskinin yüzeyi cam gibi pürüzsüz ve parlaktır. Tornalama işlemi ile bu ses giderilir. Balatalarda beraberinde değiştirilmek ister. Bir diğer sebebi disk kullanımında zaman içerisinde fatura dediğimiz disk kenarında çıkıntılar meydana gelir. Balata bitmeden bu çıkıntılar balata sacına değer ve ses yapar. Araç balataları ve disk arasına istenmeyen materyaller girmiştir bunları aracın atmasını beklersiniz.
Balata yanar mı? : Balata ateşe attığınızda alev alıp yanmaz. Yüksek ısıya dayanıklı imal edilmiştir. Yanma deyimi halk arasında yerleşmiş bir terimdir. Yanmadan kasıt aşırı sıcaktan balatanın aşırı sertleşmesi ve yüzeyinin parlak bir hal alarak frenlerin tutmaması ya da tam aksine balatanın yüzeyinin pul pul olup dökülmesinden ibaret olması dağılması durumudur.
Frene bastığımda fren pedalı ayağımın altında titriyor neden? : İki sebebi olabilir. Aracınız ya rot balans ayarı istiyor, ya da fren disk ya da kampanalarınız atık durumda. Atık olma durumu genelde araçlarınızın frenleme sonucu ısınan kampanalarına ya da disklerine su tutmanız sonucu deforme oluyor ye yüzeyleri ani soğuma sonucu düz olma durumunu kaybedip bozuluyor. Genelde benzin istasyonlarında uzun yolda yıkamaya giren araçlarda olur. Disklerin torna yapılması sonucu düzelir.
Balatalar tek taraflı aşınıyor neden? : İlk nedeni usta hatası (işçilik hatası) olabilir. Kliperde kayıcı pim denen iki pim vardır. Bu pimlerin görevi piston basıncını her iki tarafa eşit dağıtmak ve fren diskine her iki yandan eşit kuvvet uygulamaktır. Zaman içerisinde paslanır ve işlevini yerine getiremez. Usta yoğunsa işi acele ile yapıyorsa farkında olmadan bu pimleri alıştırmadan balataları değiştirebilir. Basınç tek tarafa biner veya piston balataya yamuk basar. İkinci sebebi kullanıcı hatası. Her ne kadar şoför arkadaşlar kabul etmese de yaptıkları hata bir ayakları fren ya da debriyaj pedalı üzerinde tutarlar. Basmadıklarını söylerler ama sonuçta ayağınız yorulur ve farkında olmadan fren pedalına dokunursunuz. Fren pistonu çok düşük bir güçle balataya basar kayıcı pimler devreye girmez ve balata tek taraflı basar.
ABS Fren nedir? Çalışma prensibi nasıldır?
ABS fren sistemi fren sırasında araç lastiklerinin kilitlenerek aracın kaymasını önleyen güvenlik unsurudur.
ABS İngilizce Antilok Braking System yani kilitlenmeyen fren sistemi kısaltması olarak dilimize yerleşmiştir.
Standart frenleme sisteminde frenler tekerleği kilitler ve aracın kaymasına sebebiyet verirler. ABS bunu önlemek için geliştirilmiş bir sistemdir. Frene bastığınızda araç balatalarının tekerlekleri kilitlememesi için ABS çok azda olsa tekerleklerin dönmesini ve aracın tekerlek üzerinde kaymasını engeller. Böylelikle duruş mesafesi kısalır. Bu sistem kış aylarında çok işe yaramaktadır.
EBD fren nedir? Çalışma prensibi nasıldır?
EBD fren sistemi fren pedalına basıldığında ABS ile birlikte çalışarak ön ve arka tekerleklere giden kuvveti dengeler.
EBD İngilizce Electronic Brake force Distribution yani elektronik fren gücü dağılımı kısaltması olarak dilimize yerleşmiştir.
Aracın önü daha ağır olduğu için ön tekerlere frenleme sırasında daha çok yük biner, bunun sebebi aracın öne doğru eylemsizlik hareketi ile gitmek istemesi ve aracın motorunun önde olması gibi faktörlerdir. Bu nedenle ön tekerleklerde daha fazla frene ihtiyaç duyulacaktır. Araçta durum her zaman böyle olmayacağından arkaya da binen yükün değişken olmasından (arka koltuğa binen ve bagaj ) ötürü ön ve arka tekerleklere binen güç dağılımı da değişecektir. EBD bunu dengelemek için geliştirilmiştir.
Hangi araçlarda fren balatası bulunmaz?
Deniz ve Hava araçlarında fren balası olmaz. Deniz araçlarında debriyaj bulunur sistem büyük teknelerde balatasız çalışır. Nasıl duruyorlar o zaman diye aklınıza bir soru gelecektir. Deniz araçlarında fren balası olsa idi frene bastığınızda geminin pervanesi duracaktı ama gemi su yüzünde düşük sürtünme kuvveti ile ileri harekete devam edecekti. Bu nedenle durmak ya da hız kesmek için pervane hareketini tam yol geri yaparak deniz taşıtına geri hareket vererek durdurulur.
Hava taşıtlarında yoktur. Hiçbir balon da duymamışsınızdır. Çünkü yoktur hava akımı nereye sürüklerse oraya giderler. Uçaklarda vardır. Ama uçaklar hem kara hem hava taşıtıdır. Çoğumuz bunu atlamışızdır. Hava taşıtı olarak biliriz. Uçak uçarken hava taşıtıdır. Gökyüzünde frene başaranız yola devam eder. Kara taşıtıdır. Yere inince hava alanında karada gider frene bastığınızda durur. Fren için sürtünme kuvveti şarttır. İhtiyaç duyulan sürtünmede karada mevcuttur.